هنر نورپردازی در معماری و ساخت ابنیه

هنر نورپردازی و طراحی آن، یکی از موثرترین عوامل ایجاد حس، در فضای معماری است. هماهنگی نورپردازی با معماری می‌تواند یکی از عوامل تقویت کننده هویت یک مکان و ارتقای خصوصیت آن باشد. در این میان، بناهای تاریخی به عنوان نقاط پرارزش شهری نقش بسزایی دارند که به سبب همین ارزش‌ها، از اهمیت ملی و جهانی نیز برخوردار هستند. نورپردازی مصنوعی در شب، باعث تغییر و دگرگونی نوع ارزش‌ها و حتی تعویض آن‌ها می‌شود.

متاسفانه کم توجهی به عوامل فنی، بصری و زیبایی شناسی نمونه‌های تاریخی موجود، گاه باعث بروز ناهماهنگی‌ها و مشکلات متعددی گردیده است. زمانی آن چنان شدت نور زیاد است که ارزش بقایای تاریخی یک محوطه تا حد یک زمین چمن و تفرج‌گاه شبانه پائین می‌آید و گاهی نیز برعکس، شدت پائین نور با هویت و عظمت واقعی بنا در تضاد است.

افزون بر این‌ها، تجهیزاتی که بدون برنامه و با روش سعی و خطا برای نورپردازی بناهای تاریخی به کار می‌روند؛ علاوه بر صرف وقت و انرژی زیاد، احتمال نرسیدن به نتیجه مطلوب را هم ایجاد کرده و امکان دارد سبب آسیب رسانی به بنا، آزار چشم، خطرات جانی و آتش سوزی های بزرگی شوند. در طراحی روشنایی، علاوه بر خلاقیت طراح، رعایت برخی اصول نورپردازی نیز لازم و ضروری است.

نورسنجی

در نورپردازی بناهای تاریخی بهتر است تجهیزات نورپردازی از جمله پروژکتور ال ای دی را نزدیک به بنا نصب کرد. با این کار، نورپردازی کامل (Wall Washing) حاصل خواهد‌شد؛ به این صورت که نور، سطح دیوار را به طور کامل می‌پوشاند (همانند نوری که بر دیوار ساختمان‌ها تابیده می‌شود) این شکل از نورپردازی باعث می‌شود تا شکل و ابعاد بنا و نماهای آن به خوبی به نمایش درآیند.

علاوه بر این نصب پروژکتورها در نزدیکی بنا از پخش نور در پیاده رو و ایجاد آلودگی نوری جلوگیری خواهد کرد. برای بناهای کوچک معمولا از پروژکتورهای با نور نازک استفاده می‌شود. در صورتی که امکان نصب پروژکتور در نزدیکی بنا ممکن نباشد، طراحی روشنایی کار دشوار تری خواهد‌ بود. در این حالت نور بایستی طوری به سمت بنا هدایت شود تا مزاحمتی برای فضای اطراف ایجاد نکند.

میزان تابش عمودی که باید به سمت بنا تابیده شود بستگی به پارامتر های متفاوتی دارد که مهم ترین آن‌ها جنس مصالح مورد استفاده در ساختمان و روشنایی محیط اطراف می‌باشد؛ اما به طور کلی مقدار متوسط تابش عمودی می‌تواند از 0 تا 30 لوکس (برای ساختمان‌های قرار گرفته در محیط تاریک) و تا 300 لوکس (برای ساختمان‌های روشن قرار گرفته در محیط روشن) متغیر می‎‌باشد.

منابع نوری

برای نمایش رنگ طبیعی بناهای تاریخی به هنگام شب، بهترین و تنها راه ممکن استفاده از رنگ سفید است. برای این کار استفاده از محصولات روشنایی LED بهترین گزینه است. همچنین ابعاد کوچک این منابع، باعث می‌شود تا وجود آن‌ها مزاحمت چندانی برای فضا ایجاد نکند.

برای نمایش برخی از بخش‌ها و جزئیات بنا، از نورپردازی تاکیدی استفاده می‌شود. در صورتی که نیاز به استفاده از رنگ‌های مختلف باشد، باز هم بهترین گزینه ممکن، استفاده از منابع LED است. در واقع اثر رنگ‌های اشباع شده در انواع مختلف منابع LED بسیار بهتر از لامپ‌های متال هالید با فیلترهای رنگی است. پس از انتخاب منبع نوری، مسئله مهمی که باید از آن اطمینان حاصل کرد، یکسان بودن دمای رنگ منابع نوری می‌باشد. در صورتی که دمای رنگ منابع نوری با یکدیگر برابر نباشد، نتیجه بسیار بد و نامطلوبی روی بنا خواهد داشت.

در بسیاری از موارد، برای نورپردازی بناهای تاریخی از پروژکتور استفاده می‌شود؛ و بهترین انتخاب در این زمینه پروژکتورهای LED می‌باشد. پروژکتورهای انتخاب شده بایستی دارای درجه حفاظتی (IP) بالایی باشند تا این پروژکتور ها بتوانند در طول مدت زمان نوردهی مورد انتظار، عملکرد مطلوبی داشته و نور یکنواختی را از خود ساطع کنند و عوامل بیرونی بر آن‌ها تاثیر نداشته باشد. IP (Ingress Protection) برای نمایش میزان حفاظت پروژکتور در برابر نفوذ اشیاء خارجی (نظیر گرد و غبار و حشرات) و آب (نفوذ رطوبت و پاشش آب) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در نهایت قابل ذکر است؛ طراحی روشنایی بناهای تاریخی را نباید موضوعی صرفا تزئینی تلقی کنید. نورپردازی بناهای تاریخی روشی برای ایجاد لذت بصری، تامین امنیت و آسودگی محیط محسوب می شود. همچنین به نگه‌داری بنای تاریخی و کلیه عناصر و اجزای آن در برابر اثرات ویرانگر برخی منابع و تجهیزات نوری کمک شایسته ای می‌کند و روشی جهت احیای بنا در شب و روز است.